Oczywiście! Odległość Ziemi od Słońca nie jest stała, ale zmienia się w przewidywalny sposób w ciągu roku. Dzieje się tak, ponieważ orbita Ziemi nie jest idealnym okręgiem, lecz elipsą.
Oto kluczowe punkty wyjaśniające tę zmianę:
1. Orbita Eliptyczna
Główna przyczyna: Ziemia krąży wokół Słońca po orbicie w kształcie elipsy (lekko spłaszczonego okręgu).
Położenie Słońca: Słońce nie znajduje się w geometrycznym środku tej elipsy, ale w jednym z jej dwóch ognisk. To powoduje, że w ciągu roku Ziemia raz jest bliżej, a raz dalej od Słońca.
2. Kluczowe punkty na orbicie
Na orbicie Ziemi wyróżniamy dwa skrajne punkty:
Peryhelium (punkt przysłoneczny): To moment, w którym Ziemia znajduje się najbliżej Słońca.
Odległość: Około 147,1 miliona kilometrów.
Kiedy: Wypada co roku na początku stycznia (zwykle między 2 a 5 stycznia).
Aphelium (punkt odsłoneczny): To moment, w którym Ziemia znajduje się najdalej od Słońca.
Odległość: Około 152,1 miliona kilometrów.
Kiedy: Wypada co roku na początku lipca (zwykle między 3 a 6 lipca).
Różnica między najmniejszą a największą odległością wynosi więc około 5 milionów kilometrów.
3. Średnia odległość – Jednostka Astronomiczna (AU)
Ponieważ odległość się zmienia, naukowcy używają wartości średniej do opisu orbity.
Średnia odległość Ziemi od Słońca wynosi około 149,6 miliona kilometrów.
Ta wartość jest tak fundamentalna dla astronomii, że została zdefiniowana jako Jednostka Astronomiczna (1 AU). Służy ona do mierzenia odległości w Układzie Słonecznym.
Ważna uwaga: Czy zmiana odległości powoduje pory roku?
To bardzo częste nieporozumienie. NIE, zmiana odległości Ziemi od Słońca nie jest przyczyną pór roku.
Dowód: Na półkuli północnej mamy zimę, gdy Ziemia jest najbliżej Słońca (w styczniu), a lato, gdy jest najdalej (w lipcu). Jest to odwrotność tego, czego moglibyśmy się intuicyjnie spodziewać.
Prawdziwa przyczyna pór roku: Pory roku są spowodowane nachyleniem osi obrotu Ziemi (o około 23,5 stopnia). Kiedy dana półkula jest nachylona w stronę Słońca, otrzymuje promienie słoneczne pod bardziej bezpośrednim kątem i przez dłuższą część dnia – mamy wtedy lato. Kiedy jest odchylona od Słońca, promienie padają pod mniejszym kątem i dzień jest krótszy – mamy zimę.
Zmiany w dłuższej perspektywie
Orbita Ziemi nie jest stała nawet w skali tysięcy lat. Zmienia się bardzo powoli pod wpływem grawitacji innych planet (głównie Jowisza i Saturna). Te długoterminowe zmiany, zwane cyklami Milankovicia, obejmują:
Zmianę kształtu orbity (ekscentryczności): Orbita Ziemi staje się na przemian bardziej kołowa i bardziej eliptyczna w cyklach trwających około 100 000 lat.
Precesję osi Ziemi: Oś Ziemi "zatacza bączka" jak zabawka, co zmienia, która gwiazda jest Gwiazdą Polarną.
Zmianę nachylenia osi Ziemi: Kąt nachylenia waha się w cyklu ok. 41 000 lat.
Te powolne zmiany mają kluczowy wpływ na klimat Ziemi i są uważane za jedną z głównych przyczyn epok lodowcowych.
Podsumowanie
Cecha
Opis
Główna przyczyna zmiany
Eliptyczny kształt orbity Ziemi.
Najbliższy punkt (Peryhelium)
Ok. 147,1 mln km (na początku stycznia).
Najdalszy punkt (Aphelium)
Ok. 152,1 mln km (na początku lipca).
Średnia odległość (1 AU)
Ok. 149,6 mln km.
Wpływ na pory roku
Praktycznie żaden. Pory roku są wynikiem nachylenia osi Ziemi.